เฮกเซน (hexane)

45074

เฮกเซน (hexane) เป็นสารที่ผลิตได้จากกระบวนการกลั่นน้ำมันดิบหรือการแยกก๊าซปิโตรเลียมเหลว ที่ถูกนำมาใช้งานสำหรับเป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมต่างๆ อาทิ การสกัดสารอินทรีย์จากสมุนไพร หรือใช้เป็นส่วนผสมเพื่อเป็นตัวทำละลายสี เป็นต้น

ลักษณะเฉพาะ
ชื่ออื่นที่เรียก: Naphtha (petroleum), hydrotreated light, diproply, gettysolv-b และhex
สถานะ: เป็นของเหลวใส ไม่มีสี มีกลิ่นฉุน
สูตรโมเลกุล: C4H14
สูตรโครงสร้างโมเลกุล: CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3

น้ำหนักโมเลกุล: 86.1766
จุดหลอมเหลว: -100 ถึง -95 องศาเซลเซียส
จุดเดือด: 69 องศาเซลเซียส

ความถ่วงจำเพาะ: 0.660
การละลายน้ำ: 10.5 มก./ลิตร
ดัชนีหักเหแสง: 1.375
จุดวาบไฟ: -27 องศาเซลเซียส
ความไวไฟ: จัดเป็นวัตถุอันตรายที่เป็นของเหลว และไอระเหยที่มีความไวไฟสูง
สารที่เข้ากันไม่ได้: สารออกซิไดซ์, แมกนีเซียมเปอร์คลอเรท, คลอรีน, ฟูลออรีน, พลาสติก

เฮกเซน

ป้ายเตือน

การผลิต
เฮกเซนสามารถผลิตได้จากกระบวนการกลั่นน้ำมันดิบ หรือ ก๊าซปิโตรเลียมเหลว ผลพลอยได้จากการกลั่นจะเกิดเฮกเซนหลายไอโซเมอร์ และจะเข้าสู่กระบวนการแยกให้ได้ n-hexane ที่บริสุทธิ์

การใช้ประโยชน์
เฮกเซนเป็นสารอินทรีย์ระเหยชนิดหนึ่งที่นิยมใช้เป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมต่างๆ อาทิ
– การสกัดน้ำมันจากเมล็ดธัญพืชต่างๆ อาทิ ถั่วเหลือง เมล็ดฝ้าย ทานตะวัน เมล็ดข้าวโพด เป็นต้น
– ใช้เป็นตัวทำละลายในอุตสาหกรรมสี สีย้อม หมึกพิมพ์ กาว เป็นต้น
– ใช้เป็นตัวทำละลายหรือสกัดสารในสมุนไพรต่างๆ

การรับสารของมนุษย์
– ค่า RfDo ของเฮกเซน (Reference dose โดยการกิน) เท่ากับ 6.0 x 10-2 มิลลิกรัม/กิโลกรัมน้ำหนักตัวต่อวัน
– ค่า RfDi ของเฮกเซน (Reference dose โดยการหายใจ) เท่ากับ 5.71 x 10-2 มิลลิกรัม/กิโลกรัมน้ำหนักตัวต่อวัน

ข้อมูลความปลอดภัย
มีการทดสอบความอันตรายของสารเฮกเซน โดยมีการทดสอบด้วยวิธีต่างๆ ทั้งการใช้แบคทีเรีย และเม็ดเลือดขาวของมนุษย์ พบไม่จัดเป็นสารก่อการกลายพันธุ์

ความเป็นพิษของเฮกเซนต่อระบบประสาท พบอาการที่สำคัญ คือ มีอาการแขน ขาอ่อนแรง และอาจเป็นอัมพาตได้ โดยพบอาการอ่อนแรงที่ขาก่อน และเกิดอาการที่แขนตามมา ร่วมด้วยกับอาการปวดศรีษะ วิงเวียนศรีษะ มึนงง หายใจลำบาก มีอาการเบื่ออาหาร อาการเหล่านี้มักเกิดในคนที่ทำงานที่เกี่ยวข้องกับการใช้สารตัวทำละลายต่างๆ เช่น คนงานประกอบรองเท้า คนงานทำสี เป็นต้น

ฤทธิ์ของเฮกเซนที่มีต่อ ระบบประสาทที่เกิดอาการวิงเวียนศรีษะ เซื่องซึม จะเกิดขึ้นบริเวณ cerebellum เกิดการกดระบบควบคุมการหายใจ ร่วมด้วยการออกฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้มีอาการเคลิบเคลิ้ม และหากได้รับสารพิษในปริมาณมากหรือเป็นเวลานานอาจทำให้เกิดการทำลายระบบ ประสาทส่วนกลางได้ ส่งผลทำให้เกิดควบผิดปกติของการทรงตัว เดินเซ มีอาการความจำเสื่อม

1. เฮกเซนจัดเป็นสารมีพิษ ห้ามรับประทานหรือสูดดม และควรใช้ในสถานที่ที่มีการระบายอากาศที่ดี
2. สารละลายเฮกเซน และไอระเหยมีความไวไฟสูง ต้องหลีกเลี่ยงความร้อน และประกายไฟขณะใช้งาน
3. เป็นอันตรายต่อผิวหนัง และทางตา ทำให้เกิดการอักเสบ ระคายเคือง ควรสวมหน้ากากหรือผ้าปิดจมูก สวมถุงมือ รองเท้า และสวมเสื้อผ้าให้มิดชิดขณะใช้งาน
4. เมื่อสัมผัสกับผิวหนังหรือตา ให้ล้างด้วยน้ำสะอาด หากมีอาการรุนแรงให้รีบพบแพทย์ทันที
5. การสูดดมหรืออยู่ในสถานที่ที่มีไอระเหยจะทำให้เกิดอาการวิงเวียน ร่างกายอ่อนเพลีย แขน ขาชา ให้รีบออกห่างหรือนำผู้ป่วยออกจากสถานที่ดังกล่าวทันที
6. การกลืนกินจะทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียนศรีษะ แขนขา ชา จึงรีบปฐมพยาบาล และนำส่งแพทย์ทันที
7. เมื่อใช้งานเสร็จ ควรปิดฝาให้แน่น
8. ควรเก็บในที่มิดชิด อุณหภูมิระหว่าง 0 ถึง 40 องศาเซลเซียส ห่างจากแสงแดด ปะกายไฟ และแหล่งความร้อนต่างๆ รวมถึงสารที่เข้ากันไม่ได้ในข้างต้น