ยาย้อมผม (Hair dyes) น้ำยาที่ประกอบด้วยสารเคมีสำหรับกัดสี และย้อมสีผมจากความต้องการเปลี่ยนผมสีเทาหรือสีขาวให้เป็นสีดำหรือเปลี่ยนสีผมเดิมให้มีสีสันแลดูสวยมากขึ้น เป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้สำหรับคนทุกวัย แบ่งเป็น 4 กลุ่ม คือ
1. ยาย้อมผมชนิดชั่วคราว (Temporary hair dyes)
ยาย้อมผมชนิดเปลี่ยนสีผมชั่วคราว เป็นชนิดที่ทำให้เกิดการติดสีชั่วคราว ไม่คงทน สามารถล้างสีออกได้หลังจากการย้อมด้วยการสระผมด้วยแชมพูครั้งแรก ยาย้อมผมชนิดนี้จะใช้สีที่มีขนาดโมเลกุลใหญ่ที่มีคุณสมบัติติดสีบนผิวของเส้นผมเท่านั้น ไม่ซึมเข้าไปชั้นในของ Cortex เส้นผม ผลิตภัณฑ์มักเป็นแบบพร้อมใช้ ไม่ต้องผสมเอง โทนสีที่ใช้ส่วนมากมักเป็นสีเจิดจ้า มีสีสันหลากหลายเพื่อย้อมสีผมสำหรับออกงานเพียงครั้งคราวหรือในเวลาสั้นๆ มีจำหน่ายในรูปคัลเลอร์ รินส์ (Color rinse) โดยการทาหรือชโลมทิ้งไว้ประมาณ 2- 5 นาทีและล้างออก หรือแบบพ่นบนผมที่แห้งทิ้งไว้ในเวลาประมาณเดียวกัน และล้างออก รวมถึงผลิตภัณฑ์ในรูปแบบสเปรย์ (Color sprays) ซึ่งสีที่เคลือบเส้นผมนี้จะล้างออกได้หลังการสระผมครั้งแรกหรือการสระผมประมาณ 2-3 ครั้ง ซึ่งสีจะค่อยๆจางลง
ส่วนประกอบ
1. Polymer ได้แก่ PVP (Polyvinyl Pyrrolidone), PVA (Polyvinyl Acetate), PVC (Polyvinyl Chloride), ACR (Acrylic Copolymer Resin), Vinyl Acetate, Crotonates และ Vinyl Neodecanoate Copolymer
2. Plasticizer ได้แก่ Castor oil และ AMP (2-Amino-2-methyl-1, 3-propanediol)
3. ตัวทำละลาย ได้แก่ น้ำ และ Alcohol แต่ส่วนมากใช้ Anhydrous ethyl alcohol
4. สารกันเสีย เป็นสารที่เติมลงไปในผลิตภัณฑ์เพื่อป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อจุลินทรีย์ในเครื่องสำอาง ได้แก่ BHA (Butylated Hydroxyanisole), BHT (Butylated Hydroxytoluene), Sodium metabisulfite, Sodium bisulfate และ Parabens เป็นต้น
5. สารอื่นๆ เช่น สารแต่งกลิ่นเพื่อใช้ให้มีกลิ่นหอมแปลก ปกปิดกลิ่นฉุนของสารเคมี, สารช่วยบำรุงเส้นผม, สารให้ความชุ่มชื้น เป็นต้น
2. ยาย้อมผมชนิดกึ่งถาวร (Semi-permanent hair dyes)
ยาย้อมผมชนิดนี้ มีส่วนประกอบของสีที่มีโมเลกุลขนาดเล็ก สามารถซึมลึกเข้าติดถึงชั้น Cortex ของเส้นผม โดยเกาะจับกับ Keratin ในเส้นผมได้ โดยไม่ต้องมีเพอร์ออกไซด์ ทำให้มีความคงทนต่อการสระของผมได้นานตั้งแต่ 1 เดือน จนถึงหลายเดือน ความคงทนของสีจะอยู่ได้นานตั้งแต่ 1 เดือน ขึ้นไป ขึ้นอยู่กับความถี่ของการสระผม
กรณีต้องการปกปิดผมขาว ยาย้อมผมกึ่งถาวรจะค่อยๆจางในเวลาที่ไล่เลี่ยกับที่ผมเดิมเริ่มงอกออกมา ยาย้อมผมชนิดนี้เหมาะกับคนที่ต้องการสีผมธรรมชาติหรือมีผมเสียปานกลางที่ต้องการปรับสีผม และเพิ่มเงางาม และได้ประกายสีผมเข้มข้น มีจำหน่ายในรูปแบบแชมพูสระผม แวกซ์ โลชั่นโฟม ซึ่งจะมีวิธีการใช้แตกต่างกันตามลักษณะของผลิตภัณฑ์ ยาย้อมผมชนิดนี้จะใช้ได้ดีในสภาพที่เป็นด่างที่ช่วยให้เส้นผมขยายตัว ช่วยให้สารละลายสีย้อมสามารถแทรกซึมเข้าสู่เส้นผมด้านในได้ดี โดยนิยมใช้น้ำเป็นตัวช่วยการละลายของสี
3. ยาย้อมผมชนิดถาวร (Permanent hair dyes)
ยาย้อมผมชนิดถาวรจะใช้สีออกซิเดชั่น (Oxidation dyes) หรือ สีพารา (Para-dyes) เป็นส่วนผสมสำคัญของสีย้อม ซึ่งจะให้สีติดในเส้นผมที่ค่อนข้างคงทนนานหลายเดือน สามารถปกปิดผมขาว หรือทำให้เกิดย้อมสีใหม่ได้ดี สีที่ได้ดูเป็นธรรมชาติ สามารถฟอก และย้อมสีผมในเวลาเดียวกันได้ มีหลายเฉดสีตามต้องการ
ยาย้อมผมชนิดถาวร ถือเป็นผลิตภัณฑ์ย้อมสีผมที่นิยมใช้มากที่สุด มีสัดแบ่งทางการตลาดสูงถึง 80 % ของยาย้อมผมทั้งหมด ผลิตภัณฑ์ประกอบด้วยสาร 2 ชนิด ที่แยกกัน ซึ่งก่อนใช้ต้องผสมก่อน ชนิดแรกจะเป็นสารผสมของ color intermediate ที่ทำให้เกิดสี ส่วนอีกชนิด คือ สารละลายไฮโดรเจนเพอร์ออกไซด์ หรือผงเพอร์-ออกไซด์ที่อยู่ในรูปของสารละลาย สารนี้จะใช้เป็นสารกัดสีผมหรือฟอกสีผมก่อนที่สีใหม่จะเข้าย้อมติด
การใช้เริ่มด้วยการผสมสารทั้ง 2 ชนิดเข้าด้วย แล้วจึงนำไปใช้โกรกทาทิ้งไว้ประมาณ 15-30 นาที ก่อนสระด้วยแซมพู และนวดด้วยสารบำรุงผม ปฏิกิริยาการย้อมติดสี คือ ปฏิกิริยาออกซิเดชั่น ซึ่งเกิดได้ดีในสภาพเป็นด่าง ซึ่งสารฟอกสีที่ผสมกับสารย้อมสีจะมีจำนวนไฮโดรเจนเพอร์ออกไซด์ที่ให้สภาพความเป็นด่างมากเพียงพอสำหรับการฟอกสี และทำให้เกิดการติดสีผมที่ดี
ส่วนประกอบทั่วไป
1. Color intermediate
2. Hydrogen peroxide
4. สมุนไพรย้อมผม (Vegetable hair dyes)
สีจากสมุนไพรที่ใช้ในการย้อมผมจะเคลือบติดบนเส้นผมเท่านั้น ไม่สามารถซึมลึกเข้าเกาะติดที่ชั้นในของผมได้ จึงจัดเป็นยาย้อมผมชนิดชั่วคราว ได้แก่ ยาย้อมผมที่ผสมสารสีสกัดจากดอกอัญชันที่ให้สีม่วงหรือสีบานเย็น ยาย้อมผมสมุนไพรจากผลมะเกลือที่ให้สีดำ ยาย้อมผมจากต้นเฮนนา (Lawsonia inermis L.) ซึ่งให้สีทอง และสีแดง เป็นต้น
ตัวอย่างยี่ห้อยาย้อมผม
1. L’Oréal (ลอรีอัล)
2. Liese (ลิเซ่)
3. Garnier (การ์นิเย่)
4. revlon (เรฟลอน)
5. syoss (ไซออส)
5. D cash (ดี แคช)
6. beauty labo (บิวตี้ ลาโบ)
7. Berina (เบอรีน่า)
เฉดสีของยาย้อมผมมีหลากหลาย ได้แก่ สีดำ, สีน้ำตาลเข้ม, สีน้ำตาลแดง, สีน้ำตาลเข้มประกายแดง, สีน้ำตาลประกายทอง, สีม่วง, สีน้ำตาลทอง, สีแดงประกายม่วง, สีแดงโกเมน, สีมะฮอกกานี, สีบลอนด์ทองแดง, สีบลอนด์แดงประกายม่วง, สีน้ำตาลเข้มทองแดง, สีน้ำตาลเข้มประกายม่วง, สีน้ำตาลธรรมชาติ, สีน้ำตาลอ่อนธรรมชาติ, สีช็อกโกแลตเข้ม, สีช็อกโกแลตกลาง, สีช็อกโกแลตอ่อน, สีบลอนด์แดง, สีบลอนด์ประกายทอง, สีบลอนด์กลาง, สีเขียวหม่นอ่อน, สีบลอนด์เขียว, สีบลอนด์อ่อน, สีบลอนด์อ่อนประกายทอง, สีส้มทอง, สีแดงทับทิม, สีแดงสด, สีบานเย็น, สีกาแฟเข้ม, สีเทาอ่อน, สีสว่าง, สีน้ำเงิน เป็นต้น
ข้อควรระวังในการใช้
1. สารไฮโดรเจนเพอร์ออกไซด์มีฤทธิ์เป็นด่างสามารถทำปฏิกิริยากับโลหะได้ง่ายจึงหลีกเลี่ยงการใช้เครื่องมือที่เป็นโลหะในการย้อมสีผม รวมถึงสามารถทำให้เกิดการระคายเคืองหากสัมผัส
2. สารไฮโดรเจนเพอร์ออกไซด์สามารถระเหยเกิดกลิ่นฉุนที่รุนแรง ควรสวมผ้าปิดจมูกทั้งผู้ทำการย้อม และผู้รับการย้อมสีผม
3. ผู้รับการย้อมสีผมจะต้องปกคลุมร่างกายด้วยผ้าพลาสติกตั้งแต่บริเวณส่วนคอลงมาเพื่อป้องกันการสัมผัสกับสารเคมี
4. ผู้ทำการย้อมต้องสวมใส่ผ้าปิดจมูก และถุงมือยางทุกครั้ง
5. ขณะใช้ควรระมัดระวังอย่าให้สารสัมผัสกับผิวหนังหรือเข้าตา
6. หลังการย้อมเสร็จ ควรสระผม และบำรุงผมด้วยครีมบำรุงผม
7. ห้องหรือสถานที่ใช้ย้อมสีผมต้องมีระบบระบายอากาศที่ดีหรือเป็นสถานที่โล่งมีการถ่ายเทอากาศตลอดเวลา